1- هرس درختان و درختچه های خزان کننده
یکی از اقدامات فصل زمستان، هرس درختان و درختچه ها می باشد که به نام هرس سیاه و یا هرس خشک معروف است. زمان انجام این نوع هرس از اواخر پائیز و پس از خزان کامل برگها و آغاز رکود زمستانی گیاه می باشد . در مورد نهال های جوان درختان میوه و درختان زینتی که در سال گذشته کاشته شده اند لازم است که هرس تربیت نهال انجام شود اما در مورد درختان بالغ باید هرس پاکسازی انجام شود.
در هرس تربیت نهال باید برای درخت تنها یک شاخه را که وضعیت قائم و مرکزی تر دارد به عنوان تنه اصلی درخت نگه داشت. همچنین باید از زیر ارتفاع 5/1 متری تنه اصلی، شاخه های فرعی روئیده را نیز قطع کرد. شاخه های فرعی بالای تنه نیز به نسبت مساوی در اطراف تنه اصلی حفظ گردند تا تعادل تاج درخت به هم نخورد در مورد شاخه های فرعی روی هم قرار گرفته نیز باید یکی از آنها حذف شده و شاخه ای که به حفظ تعادل تاج کمک می کند نگه داشته شود.
در هرس پاکسازی که بر روی درختان بالغ انجام می شود باید کلیه شاخه های آفت زده و بیمار، شکسته شده، ضعیف و نازک و شاخه های خشک شده از محل اتصال به شاخه اصلی قطع گردند همچنین در مورد شاخه هایی که روی هم قرار گرفته و با هم درگیر شده اند نیز باید یکی از شاخه ها که به سمت داخل تاج رشد کرده و باعث تراکم بیش از حد شاخه ها شده است حذف گردد.
حذف پاجوش ها (شاخه هایی که از کنار تنه اصلی همه ساله در طول فصل رشد، ایجاد می گردند) و حذف تنه جوش ها (شاخه هایی که بر روی تنه اصلی و قبل از شروع تاج، ایجاد می شوند) نیز در فصل زمستان قابل انجام است.
2- هرس بوته های رز
هرس بوته های رز باید هر سال و در فصل زمستان انجام شود تا در فصل رشد بر تعداد شاخه های جوان اضافه شود. اگر در منطقه خود احتمال بروز یخبندان را می دهید بهتر است در نیمه دوم اسفندماه بوته های رز را هرس نمایید. در هرس بوته های رز باید شاخه های مسن و خشک شده از پایین ترین قسمت قطع شوند، شاخه هایی که در هم فرو رفته اند و آن هایی که تعادل و مشکل بوته را بهم زنده اند نیز باید از پایین ترین قسمت قطع گردند. در مورد سایر شاخه ها باید شاخه های ضعیف و نازک را از بالای دو تا سه جوانه قطع کرد زیرا باقی گذاشتن تعداد بیشتری از جوانه بر روی این گونه شاخه ها سبب ایجاد شاخه های فرعی ضعیف و گل های ریز و نا مرغوب خواهد شد. شاخه های قوی تر را باید کمتر کوتاه کرد و پس از باقی گذاشتن هفت تا ده جوانه بر روی آن ها قطع گردند.
در مورد رزهای رونده نیز باید شاخه های مسن و قدیمی و نیز شاخه های ضعیف و نازک از
پایین ترین قسمت و از سطح زمین قطع شوند ضمن آنکه باید شاخه های اصلی نیز کمی کوتاه گردند.
3- کاشت نهال
یکی دیگر از اقدامات فصل زمستان، کاشت نهال می باشد جهت انتخاب نوع نهالی که برای کاشت در باغچه منزل در نظر گرفته می شود باید به نکات زیر توجه کرد، درختان، گیاهان چوبی تک تنه و معمولاً با ارتفاع بیش از 7 متر هستند. ریشه درختان برای رشد مطلوب نیاز به خاک بسیار عمیق دارند و در واقع زوال درختان که بعضاً چند سال پس از رشد خوب مشاهده می شود مربوط به عدم وجود فضای کافی برای رشد ریشه است. از این رو نباید در باغچه هایی که عمق خاک کمتر از 120cm است درخت کاشته شود همچنین بعضی درختان دارای ریشه هایی با رشد افقی زیاد هستند که این مسأله سبب آسیب به پی ساختمان ها می شود. درختان برای رسیدن به شکل نهایی تاج که اغلب کروی، بیضی، مخروطی و یا گسترده می باشد به فضای باز و وسیع نیاز دارند و بهتر است. و توصیه
می شود در فضای محدود باغچه های منازل و آپارتمان ها که عمق خاک نیز اغلب کمتر از حد ذکر شده می باشد نسبت به کاشت درختچه اقدام گردد که هم ارتفاع کمتر و هم گسترش کمتر ریشه و به تبع آن نیاز به خاک کم عمق تر دارند. همچنین درختچه های زینتی اغلب گلدار هستند و در چند ماه از سال با گل های رنگی خود زینت بخش فضای سبز منازل خواهند بود.
نهالی که برای کاشت تهیه می نمایید باید شرایط زیر را دارا باشند:
الف) دارا بودن تنه راست و محکم
ب) عدم وجود خراش و یا هر گونه آسیب فیزیکی در پوست نهال و شکستگی شاخه ها
ج) توازن شاخه های فرعی به طور یکنواخت بر روی تنه اصلی و دارا بودن یک تاج متعادل
(یک طرفه نبودن تاج نهال)
د) عدم وجود علائم آفات و بیماری ها بر روی نهال
ه) بیرون نزدن ریشه از کف گلدان یا کیسه
فصل زمستان، فصل مناسب جهت کاشت نهال به خصوص نهال های ریشه لخت می باشد البته بهتر است کاشت نهال در نیمه دوم زمستان و پس از برطرف شدن خطر یخبندان انجام شود. قبل از کاشت نهال باید کندوکوب بستر کشت انجام شود و تا عمق حدود 1 متری، خاک با کود دامی کاملاً پوسیده مخلوط گردد.
جهت کاشت نهال باید گودالی با قطر 2 برابر قطر توپ ریشه نهال حفر کرده و نهال را طوری داخل گودال گذاشت که طوقه آن (محل اتصال تنه و ریشه) زیر خاک نرود و دقیقاً در سطح خاک قرار گیرد. پس از آن باید نهال را به صورت راست نگه داشت و گودال را با خاک حاصلخیز پر کرد.
4- تکثیر برخی گیاهان دائمی
فصل زمستان زمان تکثیر برخی از گیاهان دائمی دارای اندام های زیرزمینی خاص می باشد.گیاه اختر و زنبق از جمله این گیاهان می باشند که ریشه آن ها به شکل ریزوم (ساقه زیرزمینی) می باشد. در صورتی که این گیاهان را در باغچه خود دارید و پس از گذشت چندسال در فصل بهار و تابستان با تراکم بالای بوته های آن ها در باغچه ها روبرو هستید. اواخر اسفند ماه زمان مناسبی جهت تکثیر آن ها و کاهش تراکم می باشد. بدین منظور باید در اواخر اسفند ماه در قسمت هایی از باغچه که ریزوم این گیاهان در زیر خاک هست با بیل ریزوم ها را از خاک خارج کرده و با دست آن ها را به چند تکه تقسیم نمایید و در قسمت های خالی باغچه در عمق 20 سانتی متر کشت نماید بدین ترتیب ضمن کاهش تراکم بوته ها در یک نقطه، فضاهای خالی را نیز پر کرده اید. همچنین می توانید ریزوم های اضافی را در اختیار دوستان و اعضای فامیل خود که علاقمند به کاشت این گیاهان در باغچه های خود هستند قرار د هید. توجه داشته باشید که گیاهان ریزوم دار به دلیل رشد افقی ریزوم و گسترش زیاد در سطح خاک باید در باغچه کشت گردند و فضای محدود گلدان های کوچک برای رشد بهینه آن ها مناسب نمی باشد.
گیاه کوکب نیز از دیگر گیاهانی هست که ریشه آن به صورت غده های گوشتی می باشد و باید در اواخر اسفندماه با خارج کردن این غده ها از خاک و تقسیم آن ها به چند قطعه که هر یک دارای جوانه رشد کرده باشند نسبت به تکثر این گیاه اقدام کرد. در گیاه کوکب هر تکه از غده گوشتی که دارای جوانه سبز شده باشد می تواند به عنوان اندام تکثیر گیاه به کار رود و گیاه مستقلی را ایجاد نماید عمق کاشت قطعات غده ای شکل کوکب 30 cm می باشد.